Загадкавы святы   ::   Буль Пьер

- Хiба ўсе людзi не браты? - прашаптаў святы.

- Не замiнайце яму, - прамармытаў Жан Маяр, - магу вас запэўнiць, што праказа знявечыла яго менш за iншых.

- Ён жа чорны, - прастагнаў прыгнечаны тым, што адбываецца, Тама д'Арфёй.

Чужынец зрабiў яшчэ крок. Абат у адчаi махнуў рукой. У гэты момант, быццам каб памацнiць яго роспач, вецер зноў прынёс смурод. Адразу ўсё наваколле напоўнiлася жахлiвымi мiязмамi, якiя перабiлi адвечны смурод праказы, не змешваючыся з iм. Абат i лекар не маглi паварушыцца ад агiды. Чужынец не зважаў на гэта i iшоў проста да мурына.

Але той пачуў смурод, i гэта неяк асаблiва падзейнiчала на яго. Надзвычай хуткiм рухам, падобным да таго, як птушкi ўзнiмаюць галовы, ён павярнуўся сваiм схаваным пад вэлюмам тварам у бок далiны i на некалькi секунд замёр, нiбы ўбачыў удалечынi нейкi звышнатуральны знак. Чужынец, распасцёршы рукi для абдымкаў, наблiжаўся, i мурын гэтак жа механiчна павярнуўся да яго. Абат зусiм страцiў уладу над сабой.

- Не давайце яму, - закрычаў ён, - у iмя любовi да бога! Кажу вам, бог не можа гэтага жадаць! Ён ачмурэў ад гэтага паху...

- Гэты пах, - прашаптаў Жан Маяр. - Колiсь у Iталii, мне здаецца...

Лекар выглядаў збянтэжаным. Ад намагання прыгадаць вельмi старое перажыванне зморшчыны на яго гратэскным лобе прарэзалiся яшчэ глыбей.

Ён адарваўся ад сваiх думак, калi манахi пачалi зацята жагнацца. Чужынец падышоў да пракажонага. Сваю любоў i мiласэрнасць ён праявiў гвалтам. Рэзкiм рухам ён сарваў вэлюм з мурына, i ўсе ўбачылi яго твар, запухлы, вялiзны, знявечаны, але галоўнае - чорны, як у дэмана, толькi сiнюшныя плямы праказы выдзялялiся на iм. Святы абняў гэтае мярзоцце i прыпаў губамi да яго шчакi.

Абдымкi былi нядоўгiя. Тое, як раптоўна яны скончылiся, зусiм збiла з тропу прысутных.

Спачатку мурын схапiў аберуч галаву святога i адвёў ад свайго твару, на якiм, нягледзячы на зверападобнасць, было напiсана чалавечае пачуццё: страх.

Нейкi час ён разглядаў яго, потым, не выпускаючы, павярнуўся ў бок далiны, зрабiўшы неверагодна рэзкi рух, якi моцна нагадваў рэфлекс напалоханай жывёлiны. Яго ноздры надзiмалiся, нiбы яму хацелася надыхацца гэтым пахам, якi яшчэ ахiнаў схiлы гары. Пакуль ён так стаяў, страх усё больш акрэслiваўся на яго твары, у яго рысах i вачах чыталiся жах, жудасць i роспач, калi тым жа машынальным рухам ён зноў перавёў позiрк на святога.

Тады яго вусны, пакрытыя агiднымi пухiрамi, растулiлiся. З iх вырваўся крык, ад якога задрыжала ўся Гара Хворых, а ў пракажоных верхняга лепразорыя захаланула кроў. У той самы момант мурын далёка адштурхнуў святога з сiлай, якую мог даць толькi смяротны жах. Святы, спатыкаючыся, зрабiў некалькi крокаў назад, звалiўся на зямлю i знерухомеў, нiбы зламаная лялька.

Мурын павярнуўся да Жана Маяра i сказаў некалькi слоў на сваёй варварскай мове.

Потым ён павярнуўся i кiнуўся бегчы, пасылаючы праклёны небу, пад жалобны акампанемент ляскоткi.

11

Знiкненне мурына быццам бы крыху супакоiла абата. Ён яшчэ раз перажагнаўся i спытаўся ў сябра:

- Што ён сказаў?

Жан Маяр адказаў не адразу. Ён стаяў збялелы. Зморшчыны на яго твары прарэзалiся яшчэ глыбей. Яму здавалася, што абрыўкi ўспамiнаў, якiя перад тым невыразна ўсплылi ў памяцi, пачалi злiвацца ў звязанае цэлае, сэнс якога ён быў ужо гатовы раскрыць. Але раней нават, чым ён паспеў зразумець i ясна выказаць разгадку гэтай таямнiцы, ён скамянеў ад прадчування жахлiвасцi свайго адкрыцця. Ад гэтага прадчування ён страцiў сваю звычайную спакойнасць. Урэшце ён загаварыў перарывiстым голасам:

- Ён сказаў... праўда, я зразумеў толькi адно слова - чорны... Дайце падумаць... Так, чорны. Ён казаў пра нешта чорнае, гэта дакладна, я добра ведаю гэтае слова яго мовы. Ён часта з засмучаным выглядам паўтараў яго мне i бiў сябе ў грудзi... Тады ён вiдавочна меў на ўвазе свой колер... Але цяпер гэта не тое.