Загадкавы святы   ::   Буль Пьер

Пракажоныя, з iх аголенымi хваробай нервамi, не цярпелi, калi нешта рабiлася iм насуперак, i роспач ператварыла натоўп у жудасную зграю, у якой напоўнiцу праявiлiся характары жывёлiн, аблiчча якiх насiлi з ласкi Яе Вялiкасцi Праказы ўсе яе падданыя: горыч "iльвоў" вылiлася ў мармытанне, якое нагадвала прыглушаны рык, свiнападобныя, выцягнуўшы насы, рохкалi, нiбы дзiкi. "Сабакi" ашчэрылi зубы i пагрозлiва гыркалi. Здавалася, усе былi гатовыя кiнуцца на абата, каб разадраць яго.

Аднак незнаёмага гэта вiдовiшча не ўразiла. Ён зноў зiрнуў на абата i запытаўся тым самым глухiм голасам:

- Хiба ўсе людзi не браты?

- Бясспрэчна, хоць сёння шмат хто забыўся пра гэта.

- Шмат хто забыўся, гэта праўда, - як рэха, паўтарыў незнаёмы.

Жан Маяр, якi ўважлiва сачыў за iм, адзначыў горыч, з якой былi сказаны гэтыя словы. Зрэшты, гэта яго не здзiвiла, бо, паводле яго фiласофii, гэтае пачуццё не пярэчыла святасцi.

- Я пра гэта не забываюся, - казаў далей чужынец, - i вось я з вамi. Чаму ж ты мяне гонiш, брат мой?

- Я? Ганю цябе?!

Набожнай стойкасцi старога прыйшоў канец. Незнаёмы ўпэўнена падышоў да абата, абняў i палка пацалаваў, выцiраючы слёзы, якiя ручаямi кацiлiся па львiным твары.

Супакоены гэтым канчатковым доказам рашучасцi незнаёмага, натоўп яшчэ цясней абступiў яго, пачулiся ўхвальныя выкрыкi, кожнаму пракажонаму не цярпелася атрымаць цудадзейны пацалунак. Але Жан Маяр адцягнуў яго ўбок i цiха сказаў яму:

- Пачакай, чужынец. Цi добра ты ведаеш, што чакае цябе, калi ты прабудзеш тут ноч, што ты, здаецца, i збiраешся зрабiць? Паўсюль у далiне жыхары будуць цкаваць цябе. Калi ты, як яно здаецца, не тутэйшы, то не можаш нават уявiць, якiя суровыя тут законы наконт пракажоных. Iдзi адсюль зараз жа, i, мажлiва, твайго вiзiту не заўважаць.

- Даруй нашаму лекару, - сказаў абат, якi цяпер таксама ўстрывожыўся. - Ён думае, як толькi што думаў i я сам, што гэта яго абавязак казаць так. Гэта вучоны чалавек. Ён не лечыць праказы, бо яна невылечная, ён i сам пракажоны, але нiхто не разбiраецца ў гэтым лепш за яго. Аднак ён далёкi ад спраў боскiх. А я, брат мой, пазнаў цябе.

- Аман, святы айцец, - сказаў Жан Маяр i замiргаў вачыма, ад чаго на ягоным твары з'явiлася жахлiвая грымаса.

- Я прыйшоў з горада, званiцы якога, магчыма, вiдаць з вашай гары. Я ведаю звычаi гэтага краю i чэрствасць сэрцаў яго жыхароў. Аднак, месiр доктар, калi такiя твае абавязкi...

Здавалася, незнаёмы iнстынктыўна адчуў у мэтру Маяру ворага. Ён гаварыў з iм нерашуча, адвярнуўшыся ўбок.

- Толькi, месiр доктар, я не маю нiякага жадання вяртацца ў далiну. З гэтага дня я хачу жыць сярод пракажоных. Хiба пракажоныя адмовяцца прыняць мяне?

- Вядома ж, не! - крыкнуў абат. - Я пазнаў цябе. Будзь блаславёны, пасланец Госпада.

- Тады дазвольце мне застацца. Мне не трэба нiчога, акрамя абярэмка саломы ў самай убогай хацiне.

- Ты будзеш маiм госцем. Увайдзi ў гэты кляштар, тут цяпер твой дом. Для мяне вялiкае шчасце i гонар прыняць цябе. Уваходзь. Ты, пэўна, здарожыўся?

Пад iранiчным позiркам Жана Маяра абат уцягнуў чужынца ў свой пакой, пачаставаў яго вiном i настояў на тым, каб уласнаручна памыць яму ногi. Незнаёмы дазволiў, але як быццам бы з нейкай агiдай. Ён адмовiўся ад прапанаванага жытла i выказаў настойлiвае жаданне вярнуцца да натоўпу, якi нецярплiва гаманiў.

Лекар, якi не пераставаў сачыць за iм, хацеў быў выпрабаваць яго святасць.

- Ты яшчэ не бачыў сапраўды страшных пракажоных. Тыя, што тут, яшчэ маюць нейкае аблiчча - чалавечае цi не - не важна. Перш чым ты сустрэнешся з iншымi, падрыхтуйся да самага брыдкага.

- Хiба ўсе людзi не браты? - паўтарыў нiзкiм голасам чужынец. - Нiякая форма праказы мне не гiдкая. Але, - сказаў ён устрывожана, - хiба не ўсе пракажоныя жывуць пры манастыры?

- На жаль, брат мой, - сказаў абат, - ён стаў занадта цесны для iх. Многiя, самыя страшныя, вымушаны жыць у халупах на схiлах гары. Каб абысцi вялiкi лепразорый, трэба днi са два.