Ноч маладзика (на белорусском языке)   ::   Дмитрук Андрей

Жанчыны даiлi ўсё тых жа гнядых ды плямiстых, ганчары выраблялi ляпныя паяскi на вазах (так, у iх былi i вазы!), а кавалi па золаце набiвалi руку на фiбулах для плашчоў. Як доўга i добра жыла краiна за вялiкiм валам, сведчыць чорная, жоўтая, чырвоная керамiка. Мiрыяды асколкаў, якiя штолета выгортваюцца плугамi i вымываюцца дажджамi на раллю. Нават капаць не трэба.

Прайшоўшы кiламетры тры спякотным пыльным гасцiнцам уздоўж насыпу, Iра раптам абвясцiла прывал i рынулася на схiл, штурмуючы пахучую блытанiну жаўтазелю, пiжмы, бярозкi i пругкага белага дзяцельнiку. Уверсе, дзе калiсьцi за брустверам чакаў стэпавiкаў вастравокi лучнiк, расла моцная разгалiстая груша-дзiчка. Схаваныя мноствам дробнага лiсця i цвёрдых, быццам костка, пладоў, мы разгарнулi пакункi з ежай. Перад намi аж да самага далягляду грувасцiлiся хвалi рудой збажыны, а пасярод iх - шыза-зялёныя плямы капусных градак i лесаахоўныя палосы. Толькi падкрэслiваючы ўсеабдымную цiшыню, дзелавiта лескаталi конiкi, зароў у палёце грузны чмель ды недзе пад нерухомым небам вуркатала сенакасiлка. Я нацiраў радыску мокрай камякаватай соллю, жаваў булку з вяндлiнай i думаў, запiваючы ўсё гэта цёплым лiманадам з рыльца бутэлькi: гэтыя, не закаламучаныя мiтуснёю хвiлiны - цi не лепшыя ў маiм жыццi?

Перакусiўшы, Iра з Сержам яшчэ доўга качалiся б на траве i палiлi. Але я, нiбы фанабэрысты ўладальнiк калекцыi, прыспешваў iх з жаданнем як мага болей паказаць да цемнаты.

Гэта ў мяне атрымалася. Iра i Серж былi выдатныя хадакi...

Тады быў чэрвень. А на зыходзе жнiўня, у панядзелак, Серж выклiкаў мяне з iнстытута i прывёў на самую зацiшную лаўку ў блiжэйшым парку. Серж не ўмеў нi прыкiдвацца, нi гаварыць на нейтральныя тэмы, перш чым падысцi да галоўнай. Таму ён проста глядзеў на наскi туфляў, маўчаў i ламаў у пальцах пруток. Я пачакаў i невiнавата запытаўся, цi не пакахаў Серж, скажам, маю жонку i цi не хоча ён у гэтым прызнацца. Потым я запэўнiў яго, што трымаюся самых перадавых поглядаў i, калi ў яго са Светаю ўсё дагаворана, я перашкаджаць не буду.

Але Серж узняў на мяне бездапаможныя дакорлiвыя вочы, i я, убачыўшы цёмныя паўмесяцы пад iмi, зразумеў, што жарты не да месца.

- У мяне да цябе дзве просьбы.

- Адразу дзве? Ого! - не здолеў усё-такi ўстрымацца я.

- Ага, адразу дзве. Урэшце, калi ты не хочаш, я магу...

- Хачу, хачу! Лiчы, што я iх ужо выканаў. Толькi кажы хутчэй, у чым праблема.

- Тады, першае, нiчога не расказвай Iрцы. Другое, не перапыняй мяне i не старайся растлумачыць, не даслухаўшы да канца. I ўвогуле, не спяшайся з высновамi. Добра?

Я абяцаў, заiнтрыгаваны такiм пачаткам. Серж адшпурнуў паламаны пруток гэты жэст здаўся мне iстэрычным - i раптам спытаўся з такой дрыготкай у голасе, быццам ад майго адказу залежала ўсё яго жыццё:

- Як ты думаеш, толькi папраўдзе - цi здольны я на рашучыя ўчынкi? Альбо пан, альбо прапаў...

Кажучы па праўдзе, я думаў, што Серж не здольны.

Ён заўсёды лiчыў у глыбiнi душы, што ўвесь свет, як мама, усё даруе, варта толькi сказаць: "Больш не буду".

Ва ўсякiм разе, адзiнаццаць гадоў нашага знаёмства не давалi падставы лiчыць Сержа чалавекам дзеяння, тым больш на ўзроўнi "альбо пан, альбо прапаў". Акрамя таго, ён хваравiта высока цанiў сваё жыццё...

- Не ведаю. Думаю, што здольны, - сказаў я. - Магчыма, проста не трапляўся выпадак.

Мусiць, нават мая бойкая хлусня яго не падбадзёрыла. Серж цяжка ўздыхнуў i пачаў спавядацца.

Аказваецца, учора яны з Iрай самi паўтарылi той шлях, якiм я правёў iх у чэрвенi. Там, дзе крутым зрэзам быў зведзены ў далiну старажытны вал, яны збiралi каля каранёў па пасадках моцныя круглякi-порхаўкi. Праз тыдзень у грыбах быў бы ўжо ржавы пыл, а тады яны былi яшчэ сама раз - "на смак - быццам трасковая пячонка", як аўтарытэтна заявiла Iра.

Сама ж далiна, глыбокая, серпападобная, выклiкала ў iх проста-такi дзiцячае захапленне багаццем палявых шампiньёнаў.