Пярсцёнак Лёвеншольдаы (на белорусском языке)   ::   Лагерлеф Сельма

Дацкiя войскi ўварвалiся ў паўднёвую Швецыю, Расея заняла Фiнляндыю, Эстляндыю, Лiфляндыю, Аландскiя выспы.

I тым не менш, тым не менш... Як толькi людзi пачулi разнесеную шэптам погаласку аб тым, што тут, у храме Божым, знаходзiцца той самы чалавек, якога столькi разоў праклiналi, як усе адразу ўсталi.

Усталi i засталiся стаяць. Нiхто i не падумаў сесцi зноў. Гэта было проста немагчыма. Там ля бакавога ўвахода стаяў сам кароль, i пакуль ён стаяў, трэба было стаяць усiм. Калi б хтосьцi сеў, то зняважыў бы караля.

Магчыма, пропаведзь працягнецца доўга, але нiчога не паробiш, давядзецца пацярпець. Нiхто не хацеў зневажаць яго.

Ён быў салдацкiм каралём i прывык да таго, што салдаты ахвотна iшлi за яго на смерць*. Але тут, у царкве, вакол яго былi простыя гараджане i рамеснiкi, простыя шведскiя мужчыны i жанчыны, якiя нiколi ў жыццi не чулi каманды: "Узяць на каравул!" Аднак варта яму толькi паказацца сярод iх, i яны ўжо траплялi пад яго ўладу. Яны пайшлi б за iм у агонь i ў ваду, аддалi б яму ўсё, чаго ён пажадае, бо верылi ў яго, абагаўлялi. Ва ўсёй царкве прыхаджане малiлiся за гэтага незвычайнага чалавека, якi быў каралём Швецыi.

* Карл XII быў вельмi папулярны сярод салдат свайго войска, якiм iмпанавалi яго асабiстыя якасцi - храбрасць, самавалоданне, сiла волi.

Я спрабую ўдумацца ва ўсё гэта, я спрабую зразумець, чаму любоў да караля Карла магла непадзельна завалодаць чалавечай душой i так глыбока ўкаранiцца нават у самым суровым i панурым старым сэрцы, што ўсе людзi думалi - любоў гэта будзе спадарожнiчаць яму i пасля смерцi.

I таму, пасля таго як выявiўся крадзеж пярсцёнка Лёвеншольдаў, у прыходзе Бру больш за ўсё здзiўлялiся, што ў кагосьцi хапiла духу на такую нядобрую справу. А вось любячых жанчын, пахаваных з заручальным пярсцёнкам на пальцы, - тых, на думку прыхаджан, зладзеi маглi рабаваць без апаскi. Або ж калi якая-небудзь пяшчотная мацi заснула вечным сном, трымаючы кудзер свайго дзiцяцi, то яго бязбоязна маглi б вырваць у яе з рук. I калi б якога-небудзь пастара паклалi ў труну з Бiблiяй у галавах, то i Бiблiю гэту, пэўна, можна было б украсцi ў яго без усякай шкоды для лiхадзея. Але ўкрасцi пярсцёнак Карла XII з пальца мёртвага генерала, якi жыў у маёнтку Хедэбю! Немагчыма ўявiць сабе, каб чалавек, народжаны жанчынай, рашыўся на такое адчайнае святатацтва!

Зразумела, не раз пачыналi следства, але гэта нi да чаго не прывяло лiхадзея так i не знайшлi. Злодзей прыйшоў i пайшоў у начным змроку, не пакiнуўшы нiякiх доказаў, якiя маглi б навесцi на след.

I гэтаму зноў-такi дзiвiлiся. Бо хадзiла нямала чутак аб прывiдах, якiя з'яўлялiся па начах, каб выкрыць злачынца, якi ўчынiў куды меншае злачынства.

Але ўрэшце, калi стала вядома, што генерал зусiм не кiнуў пярсцёнак на волю лёсу, а наадварот, змагаўся за тое, каб вярнуць яго назад, змагаўся з той самай грознай няўмольнасцю, якую праявiў бы, калi б пярсцёнак укралi ў яго пры жыццi, нiводзiн чалавек нiколькi гэтаму не здзiвiўся. Нiхто не выказаў сумнення ў тым, што так яно ўсё i было, бо нiчога iншага ад генерала не чакалi.

IV

Гэта здарылася праз многа гадоў пасля таго, як бясследна знiк генералаў пярсцёнак. Аднойчы пастара з Бру паклiкалi да беднага селянiна Борда Бордсана з аддаленага сэтара* ў лясах Ольсбю. Борд Бордсан ляжаў на смяротным ложы i абавязкова жадаў перад смерцю пагаварыць з самiм пастарам. Пастар быў чалавек пажылы i, пачуўшы, што трэба наведацца да хворага, якi жыў за многа мiль ад Бру ў непраходным гушчары, вырашыў - няхай замест яго паедзе пастар-ад'юнкт**. Але дачка памiраючага, якая прынесла пастару гэту вестку, адмовiлася наадрэз. Няхай едзе сам пастар, цi ўвогуле нiкога не трэба. Бацька, маўляў, кланяўся i загадваў перадаць: яму патрэбна расказаць нешта, аб чым можна ведаць толькi пастару, а больш нiкому на свеце.

* Сэтар - невялiкае паселiшча тыпу хутара на аддаленых ад жылля лясных пашах.

** П