Буранны паыстанак (на белорусском языке)   ::   Айтматов Чингиз

---------------------------------------------

Айтматов Чингиз

Буранны паўстанак (на белорусском языке)



Чынгiз Айтматаў

Буранны паўстанак

I вякуе дзень даўжэй за век

Раман

Пераклад: М.Стральцоў

I гэта кнiга - нiбы маё цела,

I гэта слова - на замен душы...

Грыгор Наракацы,

"Кнiга скрухi", Х ст.

I

Трэ было багата цярплiвасцi дзеля пошуку здабычы ў скамянелых равах i аблыселых лагах. Дзеля таго, каб чытаць заблытаныя аж да кружэння галавы мiтуслiвыя пошвы на жвiры, пакiнутыя рознай дробнай iстотай, што жыла ў зямлi, дзеля таго, каб лiхаманкава разгрэбцi суслiкавую нару або прычакаць, калi стоены пад стрэшкай старой прамоiны малюсенькi тушканчык выскачыць нарэшце на гальнае месца, дзе яго можна было б прыдушыць у адзiн дых; дзеля той галоднай лiсы, якая выйшла на мышкаванне i паволi, няўхiльна наблiжалася здаля да чыгункi, што цямнела роўным гарбячком у стэпе, якi лiсу i заваблiваў i палохаў адначасова, па якiм то ў адзiн, то ў другi бок, цяжка скаланаючы зямлю наўкол, праносiлiся грымотныя цягнiкi - пакiдалi за сабой з дымам i куродымам моцныя, тхлiвыя пахi, якiя слалiся па зямлi разам з ветрам.

Пад вечар лiсiца залегла збоч тэлеграфнай лiнii на дне раўка, у густым i высокiм лапiку шчаўевага бадылля i, згарнуўшыся рудым камячком каля цёмна-рудых, абсыпаных насеннем сцяблiн, цярплiва чакала ночы, нервова торгаючы вушамi, увесь час прыслухоўваючыся да тонкага посвiсту панiзовага ветру ў каляных, памярцвелых ужо травах. Тэлеграфныя слупы гэтаксама нудна гулi. Лiса, аднак, iх не баялася. Слупы заўжды застаюцца на месцы, яны не могуць даганяць.

Ды аглушальны шум цягнiкоў раз-пораз прымушаў яе напружана ўздрыгваць i яшчэ больш сцiскацца. Праз гэты шырока-дрыготкi дол усiм сваiм кволым целам, рэбрамi яна адчувала пачварную моц таго, што прыгнятала зямлю, адчувала яраснасць руху саставаў i ўсё-ткi, перамагаючы страх i гiдоту да чужых пахаў, не iшла з яру, чакала той пары, калi прыцемкамi на чыгунцы стане спакайней.

Яна прыбягала сюды не так i часта, толькi ў выключна галодных выпадках...

У перапынках памiж цягнiкамi ў стэпе наставала раптоўная цiшыня, як пасля абвалу, i ў той выключнай цiшынi лiсiца вылучыла ў наваколлi насцярожлiва-няпэўны, аддалены вышынёй гук, што лунаў над сутонлiвым стэпам, ледзь чутна, не прыналежна нiкому. То было трымценне паветраных струменяў, то быў знак на скорую перамену надвор'я. Яна падсвядома адчувала гэта i горасна сцiналася, застываючы ў нерухомасцi, ёй хацелася завыць уголас, зацяўкаць ад няпэўнага прадчування нейкай агульнай бяды.

Але голад заглушаў нават гэты трывожлiвы напамiнак прыроды.

Залiзваючы час ад часу натруджаныя мазалi лап, лiса адно цiхутка скуголiла.

Тымi днямi вечаровай парой ужо халаднела, бралася на восень. Начамi ж глеба хутка настывала, i на свiтаннi стэп крыўся шараватым, як саланчак, налётам недаўгавечнага iнею.

Скупая, невясёлая пара наставала для стэпавага звера. Нячастая дзiчына, што была тут летам, знiкала - хто ў цёплыя краi, хто ў норы, хто зашываўся на зiму ў пясок. Цяпер кожная лiсiца дбала аб сабе, шнырачы па стэпе на адзiноце, быццам нiкога не засталося ад родзiчаў. Маладняк таго году падрос ужо i разбегся кожны хто куды, а шлюбная пара была яшчэ наперадзе, калi лiсы пачнуць збягацца зiмой адусюль для новых стрэч, калi самцы будуць сыходзiцца ў бойцы з такой прагай, якой надзелена жыццё ад пачатку свету...

З надыходам начы лiсiца выйшла з яру. Чакала, услухоўваючыся, а потым патрухала да чыгуначнага насыпу, нячутна перабягаючы то на адзiн, то на другi бок палатна. Тут ёй трапiлiся аб'едкi, выкiнутыя пасажырамi з акон вагонаў. Доўга ёй давялося бегчы ўздоўж адхонаў, абнюхваючы дол, пакуль не патрапiла на нешта больш-менш вартае.