Чорт (на белорусском языке)   ::   Де Мопассан Ги

---------------------------------------------

Де Мопассан Ги

Чорт (на белорусском языке)



Гi дэ Мапасан

Чорт

Пераклад: Сяргей Мурашка

Пры ложку хворай стаяў лекар, а насупраць яго - мужык. Старая спакойнымi яснымi вачыма глядзела на мужчын i слухала iх гамонку. Яна памiрала без скаргаў, бо выжыла свой век: ёй споўнiлася дзевяноста два гады.

У расчыненыя вокны i дзверы струменiлiся сонечныя промнi i гарачым цяплом аблiвалi чорную пыльную падлогу, убiтую нагамi чатырох пакаленняў сялян. Сюды ж пякучы вецер прыгнаў водар палёў i траў, збажыны i лiсця, што быццам прыгарэлi над паўднёвай спёкай. Там, у палях, на ўсю моц цвыркаталi конiкi, напаўняючы паветра гучным цвырканнем, падобным на ляск драўляных бразготак, якiя купляюць дзецям на кiрмашы.

Доктар голасна казаў:

- Анарэ, вы не кiнеце сваю мацi ў такiм цяжкiм стане. Яна вось-вось памрэ.

А той сумна паўтараў:

- Але ж мне трэба пшанiцу жаць. I так ужо перастаяла. Дый пагода сама раз. Што, мацi, няпраўду я кажу?

А старая i на парозе смерцi, трывала сцiснутая абцугамi нармандскай скупасцi, вачыма i тварам гаварыла: "Праўда, хутчэй сажнi пшанiцу i дай мне спакойна памерцi адной".

Але доктар зазлаваўся i тупнуў нагою:

- Гэй вы, нягоднiк, я не дазволю вам гэта рабiць, чуеце? А калi вам так прыспiчыла з пшанiцай якраз сёння, схадзiце да Рапэ, лiха вам! Схадзiце, чулi? А не сходзiце - здохнеце, як сабака, калi вы, вы самi захварэеце, зразумелi?

Даўгалыгi, цельпукаваты мужык пакутаваў ад сваёй нерашучасцi, ад доктаравых пагроз i спрадвечнай прагi да грошай; муляўся, штосьцi падлiчваў i нарэшце прамармытаў:

- Гэта, а колькi тая Рапэ возьме за працу?

Доктар зароў:

- Адкуль я ведаю?! Усё залежыць ад часу! Самi дамоўцеся, халера! Але каб праз гадзiну яна была тут, уцямiлi?

Мужык рашыўся:

- Iду, iду, не злуйцеся, доктарка.

Той пасунуўся з хаты, кiнуўшы на хаду:

- Ну то глядзiце, вы мяне ведаеце, са мной лепш не жартаваць, калi я злы.

Застаўшыся адзiн, селянiн павярнуўся да мацi i цвёрда сказаў:

- Я iду да Рапэ, бо так хоча гэты чалавек. Глядзi не памры, пакуль я не вярнуся.

I таксама выйшаў.

Старая прасавальнiца Рапэ абмывала нябожчыкаў i рабiла апошнi дагляд хворых у сваёй i ў суседнiх вёсках. Зашыўшы клiента ў зрэб'е, якое таму больш не суджана было зняць, яна зноў вярталася прасаваць бялiзну жывым. З тварам, як леташнi яблык, звадная i зласлiвая, сквапная, што лiхвяр, зламаная напалам ад бясконцага нагiнання над цяжкiм прасам, яна, здавалася, адчувала да чалавечай агонii нейкую нялюдскую цынiчную любоў. Яна толькi i гаварыла, што пра мёртвых, пра розныя смерцi, якiх яна багата пабачыла, прычым гаварыла заўсёды з аднолькавымi дакладнымi падрабязнасцямi; i тады рабiлася вельмi падобная на паляўнiчага, якi хвалiцца здабычай.

Калi Анарэ Бантан зайшоў да яе, яна якраз дамешвала сiнькi да жаночых каўнерыкаў.

Ён павiтаўся:

- Вечар добры. Як маешся, цётка Рапэ?

Яна зiрнула на яго:

- Нiшто, нiшто сабе. А вы?

- О, са мной усё добра, але мацi зусiм кепска.

- Мацi?

- Але ж, мацi.

- А што з ёй?

- Ды вось, сабралася памiраць.

Старая выняла рукi з вады, i празрыстыя блакiтныя кроплi скацiлiся з кончыкаў пальцаў у ночвы.

З нечаканай пяшчотай у голасе яна азвалася:

- Ёй гэтак дрэнна?

- Доктар кажа, не дацягне да ранiцы.

- Ну, тады напэўна памрэ.

Анарэ вагаўся. Ён шукаў словы, з якiх можна было б пачаць сваю прапанову. Але, так нiчога i не прыдумаўшы, раптам сказаў:

- Колькi возьмеце з мяне за апошнi дагляд? Ведаеце, я не багатыр. У мяне нават няма грошай на адну парабчанку. Таму мацi так спрацавалася i змарнела за ўсё жыццё, што канае цяпер. Яна рабiла за дзесяцёх, не зважаючы на свае дзевяноста два. Такiх, як яна, цяпер не знойдзеш!

Рапэ сур'ёзна адказала:

- У мяне два рахункi: сорак су за дзень i тры франкi за ноч з багатых. Дваццаць су за дзень i сорак франкаў за ноч з астатнiх.