Падсадная качка (на белорусском языке)   ::   Арагон Луи

Але ўсё гэта было даступнае не больш за парашу. Вязень вывернуў шыю i прымерыўся: як дастаць да мiсы, хоць трошкi змачыць сабе вусны, каб не расплёскаць усёй вады. Калi ў час абходу нiхто не зойдзе, давядзецца чакаць свiтання.

Гэта быў той змрочны час, калi турма нiбы прачыналася. Сцены пачыналi гаварыць сваёю няўцямнай мовай: глухiя стукi, то хуткiя, то павольныя, самыя размаiтыя спалучэннi кароткiх i доўгiх, гэтую дзiўную азбуку яму трэба было б даўно ведаць. Праз увесь будынак iшла размова, перадавалiся пытаннi, гучалi адказы. Гэты час для яго быў заўжды катаваннем бяссiльнасцю i надзеяй. Ужо сто разоў сусед з камеры побач цярплiва i ўпарта паўтараў заўсёды адзiн сiгнал. Ён спадзяваўся, што нарэшце яму адкажуць. I вось аднойчы вязень пастараўся паўтарыць гэты сiгнал, ён бiў у сцяну галавой. Але сакрэт мовы быў яму невядомы, i размова далей не iшла. Зрэшты, сёння ён быў такi слабы, што не мог нават гэтым сiгналам засведчыць свайго жыцця. Канцэрт, што гучаў з усiх камер, адбiваўся рэхам у яго хворай, распухлай галаве. Няшчасны дарма прыслухоўваўся да перапляцення загадкавых гукаў. Ён не ведаў, чаго б яму хацелася болей: каб усе гэтыя людзi сцiхлi цi, наадварот, - каб iх перастук перарос у аглушальны грукат, ад якога скаланалiся б сцены. Ён нагадваў таго, хто, не ведаючы азбукi Морзе, iмкнецца пачуць у навушнiках сiгналы караблёў, што згубiлiся ў моры. Ён сашчэплiваў зубы, заплюшчваў вочы, але быў няздольны заткнуць вушы. Вiдаць, пачыналася гарачка. Калi яна будзе досыць вялiкая, яго могуць пакласцi ў лазарэт. Але на гэта не трэба надта разлiчваць. Ад такой гарачкi не памiраюць. Звон у вушах. I зноў, i зноў гэты глухi, упарты, настойлiвы перастук. Божа мой, пра што ўсе яны гавораць? Ноч была невыносна задушлiвая. "Я нiчога iм не сказаў... я нiчога iм не сказаў..." Па iм поўзалi мухi, тоўстыя i шумлiвыя. Калi яны прабягалi па карку, вязень перасмыкаўся, як конь у аглоблях. Сверб на жываце было немагчыма больш трываць. Вязень паспрабаваў пачухацца аб матрац, але адно развярэдзiў боль у паяснiцы. Гарачка. "Я нiчога iм не сказаў..." Гэтая магiчная фраза страцiла сваю заспакаяльную сiлу. Ён паўтараў яе механiчна, без нiякай карысцi. "Я нiчога iм..." Пад павекамi паплылi каляровыя плямы, успыхвалi i адразу тухлi, невыразныя абрысы... статак качак у чароце... Сон упаў, як сетка на паляўнiчую здабычу.

Яго пабудзiў невыразны шум, перамяшаны з iзноў расцвеленым болем. Была ўсё яшчэ ноч. Але на ўзроўнi вачэй нешта варушылася, захiнаючы дрыготкае святло ад наглядчыкавага лiхтарыка. Апошнiя словы патанулi ў цемры, грукнулi дзверы. У камеры нехта застаўся! Вязень адчуў, як побач прайшлi дзве калашыны. Нехта варушыўся. Спатыкаўся нават. Куды ўжо ён улез, гэты цяльпук? Было чуваць, як ён дыхае. "Што такое?" Хто з iх сказаў: "Што такое?"

Пэўны час яны вывучалi адзiн аднаго. Калi першы вязень уцямiў, што яму ў кампанiю падсадзiлi таварыша, ён адразу падумаў пра абарону.

Качка! Гэта, вiдаць, падсадная качка. Безумоўна! "Я нiчога яму не скажу", - падумаў ён, i яго раз'ятраныя раны нiбы ўмацавалi ў iм гэтую ўпэўненасць. Ён застагнаў. Другi азваўся з цемры: "Нiчога, нiчога... А ў вас тут зусiм няблага! Дазвольце назвацца? Калье, Жазэф Калье..."

Дзiвак нейкi, напэўна. Але цiкава, як ён выглядае - малы цi высокi, худы цi тоўсты? Ва ўсякiм выпадку - качка. Праўда, наконт парашы ён прыйшоў своечасова. I наконт вады - таксама: ён знайшоў мiсу навобмацак, паднёс да яго губ. "Ды ў вас гарачка, прыяцелю..." Было неяк дзiўна адчуваць у цемры гэтыя рукi без твару.

Што яны абодва падумалi ранiцай, калi агледзелi адзiн аднаго? Гэтая змрочная камера, бруд, збiты, змэнчаны чалавек з рукамi ў кайданах за спiнай адкрывалi новаму вязню ўсю мiзэрнасць становiшча, у якiм ён апынуўся. Першы вязень прыўзняўся на адным баку i пiльна глядзеў на няпрошанага госця - на качку.