Буранны паыстанак (на белорусском языке)   ::   Айтматов Чингиз

- Калi так здарыцца, зробiм, як ты хочаш. Не сумнявайся.

- Ну вось, гэта слова джыгiта, - задаволена сказаў той.

Трактары пачалi разварочвацца, каб з'ехаць са стромы. Ведучы на повадзе Каранара, Едыгей пайшоў побач з Сабiтжанам. Ён хацеў пагаварыць з iм адзiн на адзiн пра тое, што яго трывожыла.

- Слухай, Сабiтжан, рукi ў нас вызвалiлiся, i ёсць цяпер адна размова. Як жа нам быць з могiльнiкам нашым?

- А што, тут i галаву няма чаго ламаць, - адказаў Сабiтжан. - План ёсць план. Зносiць яго будуць. Прасцей простага.

- Ды я не пра тое. Так можна на любую справу махнуць рукой, а ты нарадзiўся i вырас тут. Вучыў цябе бацька. Цяпер мы яго пахавалi. Аднаго ў чыстым полi - адзiнае суцяшэнне, што ўсё роўна на сваёй зямлi. Ты пiсьменны, працуеш у вобласцi, дзякуй богу, размовы можаш весцi з кiм хочаш. Кнiгi розныя чытаў...

- Ну дык i што?

- А тое, што памог бы ты мне, адправiлiся б мы, пакуль не позна, да начальства тутэйшага, ёсць жа ў горадзе нехта галоўны. Нельга, каб Ана-Бейiт зраўнялi з зямлёй. Бо за iм жа гiсторыя.

- Гэта ўсё казкi, зразумей ты, Едыгей. Тут рашаюцца сусветныя, касмiчныя пытаннi, а мы пойдзем са скаргай пра нейкi могiльнiк. Каму гэта трэба? Для iх гэта - цьфу! Усё роўна нас на тыя могiлкi не пусцяць.

- Калi не дабiвацца, дык не пусцяць. А калi паспрабаваць, дык тады пусцяць. Ды i сам начальнiк можа сюды пад'ехаць. Не гара ж ён, каб не скрануцца з месца.

Сабiтжан злосна глянуў на Едыгея.

- Кiнь, стары, выдумляць. Размове канец. Каму трэба казкi! На мяне не разлiчвай. Мне не да гэтага.

- Так бы i сказаў. I размове, праўда, канец.

- А як жа ты думаў. Што я кiнуся з ног? Дзеля чаго? У мяне сям'я, дзецi, работа. Навошта мне супроць ветру пляваць? Каб адсюль адзiн званок - i мне каленам пад зад? Не ўжо, дзякуй!

- Ты сваё дзякуй сабе пакiнь, - не сцярпеў Едыгей i дадаў: - Каленам пад зад! Выходзiць, толькi пра зад свой i думаеш?

- А хiба не! Гэта для цябе проста - хто ты? Нiхто. А мы зад беражэм, каб у роце нешта было.

- Во-во. Раней галавой даражылi, а цяпер, бач, азадкам.

- Як хочаш, так i разумей. А дурняў не шукай.

- Зразумела. Якая ўжо размова! - адказаў Едыгей. - Ладзь памiнкi, а пасля iх нам з табой не бачыць адзiн аднаго.

- Так ужо i не бачыць, - скрывiўся Сабiтжан.

На тым яны змоўклi. Пакуль Буранны Едыгей садзiўся на вярблюда, трактарысты чакалi яго, завёўшы маторы, але ён iм адразу сказаў, каб яны ехалi сваiм ходам, спяшалiся, бо чакаюць памiнкi, а яму верхам усюды дарога, ён паедзе сам па сабе.

Трактарысты паехалi, а Едыгей яшчэ крыху пастаяў на месцы, рашаючы, як быць далей.

Цяпер ён быў адзiн пасярод саразекаў, калi не лiчыць вернага Жалбарса, якi спачатку быў кiнуўся за трактарамi, але потым зноў прыбег, бо зразумеў, што гаспадару не па дарозе з iмi. Але Едыгей не звяртаў на яго ўвагi, ён не заўважыў бы, можа, каб ён i збег дамоў. Не да таго было. Свет быў нямiлы. Не мог зацiснуць у сабе трывожную, гнятлiвую спустошанасць пасля размовы з Сабiтжанам.

Каяўся Едыгей, моцна каяўся, што пачаў тую размову, дарэмна пусцiў словы на вецер. Хiба Сабiтжан той чалавек, да якога трэба звяртацца па дапамогу? Вучаны, бач. Можа, яго i вучылi дзеля таго, каб ён зрабiўся такiм, якiм стаў. Сам жа казаў пра людзей, якiмi кiруюць па радыё. Можа, i iм кiруе ўжо нехта нябачны i ўсемагутны...

I чым больш думаў стары Едыгей, тым больш крыўдна i балюча было яму ад гэтых думак.

- Манкурт ён! Самы сапраўдны манкурт! - прашаптаў ён раззлавана, ненавiдзячы i разам з тым шкадуючы Сабiтжана.

Але i не падумаў змiрыцца з тым, што здарылася. Ён разумеў, што павiнен нешта зрабiць, каб сцвердзiцца ў сваёй праўдзе. Калi ён адступiць - будзе пераможаны. Ён яшчэ не мог вызначыць, што зробiць, з чаго пачне, каб яго спадзяваннi наконт Ана-Бейiта спраўдзiлiся, каб яго намеры дайшлi да тых, хто можа адмянiць загад. Але што не адступiцца - ведаў дакладна.