Тоыстае палена (на белорусском языке)   ::   Колас Якуб

Цяпер Паўлюк быў спакойны, як чалавек, якi цвёрда, раз назаўсёды, пастанавiў сабе вядомую мэту.

- А правучыць гада не шкодзiць! - закончыў Паўлюк раздуму аб Сучынскiм i грозна пагнаў конiка.

VI

Яшчэ за поўвярсты ад мястэчка Паўлюка сустрэла гандлярка з трыма пеўнямi пад пахай i запытала:

- Чалавек! можа маеш што на продаж? Паўлюк толькi зiрнуў, але нiчога не сказаў. З усiх бакоў у мястэчка паўзлi, як мурашкi, фурманкi i везлi розныя тавары. Усё места было ўжо застаўлена вазамi. Мiж гэтых вазоў прабiраўся Паўлюк да свайго зямляцтва. Там было ўжо многа мужчын i жанок з iх сяла. Залажыўшы ў кiшэнi рукi, з люлькаю ў зубах, стаяў каля сваiх саней Антось Дубок, голасна гаварыў, рагатаў раскацiстым смехам i ўсякаму, хто з iм не згаджаўся, смела кiдаў:

- А ну, давай заложымся!

Але ахвотнiкаў iсцi з iм у заклад не было, а некаторыя проста раiлi Антосю Дубку залажыць за губу рэч не надта самавiтую.

- Во! - весела крычаў Антось: - збаяўся! - i, выставiўшы жывот-ночвы, закiдаў угару галаву i зноў рагатаў.

Паўлюк спынiўся, выпраг каня, павесiў яму торбу з сечкай i азiрнуўся. Народу было поўнае места, але сапраўдны торг яшчэ не пачынаўся. Увесь рынак можна было падзялiць на некалькi малых рынкаў. Кожная вёска займала асобнае месца, куды i прывозiла свае тавары. У адным месцы стаялi вазы з цэбрамi, ражкамi, поўасьмiнамi; у другiм - з дрывамi, дошкамi; у трэцiм - з iльном, у чацвёртым - са збожжам. Сярод рынку стаялi гаршкi, мiскi, збаны, лыжкi; тут жа дзе-небудзь раскладаў свой тавар багамаз, якi таргаваў абразкамi i кнiгамi.

Людскi гоман, пiск свiней, парасят i ўсякай жывёлы злiваўся ў адзiн нястройны гул. Там i сям вiднелiся сiнiя шапкi i чырвоныя шнуры*.

* Маюцца на ўвазе палiцэйскiя.

Торг памалу пачынаў ажываць. Мiж вазоў шворылiся розныя купцы i перакупшчыкi. То там, то сям стаялi кучкi гандляроў i сялян. Адзiн сiвабароды гандляр так заядла таргаваўся, так выкрыкваў i бiў сябе кулаком у грудзi, як бы яму зрабiлi кроўную крыўду. Каля крам хадзiла некалькi жанок, шукаючы сваiх мужыкоў. То адна, то другая пыталася сваiх знаёмых:

- Цi не бачылi майго Грыгора?

А Грыгор у гэты час сядзеў ужо каля бутэлькi i варочаў п'янымi вачыма.

У адным месцы прарэзлiвае п'янае горла крычала:

- Ты - мой наймiлейшы прыяцель!

Другое, хрыпатае, лаялася апошнiмi словамi, лезучы да першага цалавацца:

- Братка ты мой, халера ты!

Але не гэта займала Паўлюка. Ён стаяў адзiн i пiльна прыглядаўся, цi не згледзiць дзе шапку з зялёным верхам. Ужо трох леснiкоў ён чуць быў не прыняў за аб'ездчыка, i кожны раз ёкала яго сэрца.

- Што ж гэта не вiдаць яго, смурода? - пытаў сам сябе Паўлюк. - А! унь ён.

Паўлюк аж задрыжаў: у трох кроках ад яго стаяў Сучынскi.

Азiраючыся навакола, Паўлюк смела пайшоў да аб'ездчыка. Ён даўно ўжо выдумаў хiтры план, як залучыць свайго ворага ў патайную каморку шынка Шварца, дзе быў прыпынак усiх заядлых выпiвак.

- Я хачу з панам пагаварыць, - сказаў Паўлюк, падышоўшы да аб'ездчыка, пры гэтым ён пастараўся зрабiць самую добрую i прыветную мiну.

- Аб чым? - пытае аб'ездчык.

- А вось... - Паўлюк трохi замяўся i боязна азiрнуўся на ўсе бакi.

- Мо б мы з панам зайшлi куды-небудзь?

- Куды ж мы зойдзем?

- Ды зойдзем хоць да Шварца.

Аб'ездчыкаў нос зразу знюхаў гарэлку. Мужчыны пайшлi, Паўлюк уперадзе, а за iм Сучынскi.

Усе каморкi ў Шварца былi набiты народам; на падлозе валялiся коркi ад пiўных бутэлек; пахла гарэлкаю i селядцамi.

Паўлюк выбраў цёмную каморку i пакiнуў аб'ездчыка, а сам адлучыўся заказаць выпiўку.

Покi Шварц шворыўся з выпiўкаю i закускаю, мужчыны гаварылi аб розных справах: аб тым, як цяпер усё стала дорага, якiя пайшлi парадкi, успамiналi даўнейшыя часы i г. д.

Тым часам Шварц прынёс кварту, дзве чаркi i два селядцы на талерцы. Паўлюк налiў чаркi.

- Будзьма здаровы! - сказаў Паўлюк, узяўшы чарку i матнуўшы да аб'ездчыка галавою.