Закрываыленае сонца (Гараватка - 2) (на белорусском языке)   ::   Акула К

Рэдка дзе лянiва скрыпне ля калодзезя асьвер, радасным зьвяганьнем прывiтае якога раней устаўшага гаспадара сабака.

Ля хлеву прымасьцiлася на зэдлiку ля каровы Дуня. Сiвыя нiткi званiлi па дне пустога вядра. Худая чорная карова прагавiта спажывала сьвежа нажаты Дуняй на дарожным адхоне пырнiк. Пахла сьвежай травой i сырадоем. Макатунiха спынiлася ля калодзезя, прамыла сьцюдзёнай вадой змораны твар.

- Як, мама, нi спалася табе мусiць? - спытала дачка.

- Не, золатка, нi магла заснуць. Праўда гэта цi не, што Параска казала, але сон прагнала. Бог ведаiць што будзiць.

- Якая там праўда, - разважала Дуня, - цi мала чаго калi яна казала.

- Яно-ж сабе так, дачушка, - згадзiлася матка, - алi-ж цяперака вайна, усiх маладых вунь пазабiралi. Мусiць той немiц добра-ткi палякам уляпiў. Чаму-ж цяперака гэтым во нi прыйсьцi, калi ўздумаюць? Хто-ж iх задзержыць?

- Ну стой-жа, ты! - гукнула Дуня на карову, каторая ўсьпела ўжо скончыць траву, ды крутанулася задам ад дзяўчыны. Малако закрыла дно вядзёрца. Дуня пагладзiла карову па баку, ды зноў прымашчвалася пад вымя.

- Чаго-ж гэта я стаю? - спахапiлася Макатунiха, - падсьвiнак вуньдзiка сьцяну грызець.

Дуня перацэдзiла пахучы сырадой, пералiла ў гладыш, паставiла на палiцу ды выгнала ў загарадку карову. Тымчасам мацi справiлася з падсьвiнкам i курамi. Сонца выкачвалася ўжо з-за балота, пазалацiла Архiпаў чуб.

- Ну дзе-ж гэта дзяўчына падзелася? Цi нi пара ёй дамоў? - трывожылася Макатунiха.

- Нi бядуй, мамачка, прыдзiць, ня дзе нi дзенецца.

За Гараваткай пачулася чарга стрэлаў. Дачка з маткай спынiлiся перад хатай.

- Чуеш, дачушка?

- Чую, нi глухая-ж...

- Дык гэта-ж тамака, дзе Параска казала браму будуць строiць. А божачкi-ж мае, можа нядобрае што. Трэба пабегчы даведацца!

Трывожным прадчуваньнем новага лiха ўспыхнула Макатунiха. Тузанула дзьверы.

- Алена, глядзi дзетак! За Гараваткай на гасьцiнцы страляюць. Трэба пабегчы паглядзець... каб там баранi Бог...

- Мама, я з табой! - пасьпяшыла Дуня.

- Як хочаш, дачушка. Скарэй-жа! А Божа-ж мой! - залямантавала старая. Дачка з маткай подбегам кiнулiся на бальшак i без аглядкi накiравалiся на Лiтоўцы.

4

Дзяцюкi паказелiлi вочы на браму, а найбольш на павешаную Макатунiшку й стаялi на абочыне дарогi, быццам укапаныя. Зьбялелы таўсташчокi Сабакевiчаў твар перасмыкнуўся брыдкай грымасай. Звузiлiся шэрыя вочы й задрыгаў на лбе шырокi шрам. Касматая рука палезла ў незачэсаныя валосы, галава на таўстой шыi ледзь павярнулася да Лявона.

У Павалiцкага Хведара пад тонкiм гарбатым носам i маленькiмi чорнымi вусiкамi сьцiснулiся тонкiя вусны. Ледзь заўважна варушыўся малы войстры падбародак. Нэрвова дрыгала галава. Рудыя звужаныя вочкi то коўзалi па павешанай Парасцы, то па сваiх сяброх. Ростам быў найменшы з трох, выглядам - дробны, такi, якога мала хто бярэ на ўвагу.

У "драгомiшча" Шпунта над вузкiм лбом i замурзаным тварам навiсла тоўстае пасма ясных валасоў. Твар зморшчыўся, а перапалох у блакiтных вачох зьмянiўся загадкавай няўцямнасьцю. Карэлая сьветлая кашуля зь цёмнасiнiмi палоскамi недарэчна спаўзла на левае плячо, з-пад шырока расшпiленага прарэха каўняра вызiралi рэдкiя рудыя касмылi. Глыбока ўсунутыя ў кiшэнi рукi то сьцiскалiся ў кулакi, то адчынялiся. Тысячы мурашак вандравалi па целе.

Здавалася, што прытаiлiся ў лесе птушкi, прыцiхлi па хутарох сабакi. Адно дзесьцi ля балота пенiўся на ланцугу таўстым басам Сабакевiчаў Ромак. У вушах усё яшчэ гучэлi адгалоскi стралянiны й гарканьня КОПаўцаў. Доўга трывала маўчаньне. Над сьветлай явай вялiкага дня вызваленьня павiс дзявочы цень.

Лявон Шпунт зарагатаў раптоўна й гвалтоўна, ажно адскочылi ў бакi ягоныя сябры.

- Гэ-гэ-гэ-гэ! От-жа i ўкрасiлi сссукiны ссыны! Гэ-гэ-гэ! На самай сярэдзiне, пад Сталiнам нячысьцiкi! Гэ-гэ-гэ!

Рогат да болю глыбока тузаў высокую Лявонаву фiгуру, гарляк душыўся раптоўнымi гукамi, лес дражнiў глухiм рэхам.