Жыццё людзей (на белорусском языке)   ::   Моруа Андрэ

Трэба ставiць людзей у такiя абставiны, якiя найлепш будуць спрыяць даследаванню, трэба як мага больш змяняць гэтыя абставiны, карацей кажучы, трэба эксперыментаваць i ствараць навуку толькi на аснове фактаў. Менавiта так мы падышлi да справы, правёўшы вялiкую серыю эксперыментаў, якiя будуць апiсаны нiжэй. Але перш чым распачаць наш выклад, я прашу чытача ўявiць тыя неверагодныя цяжкасцi, з якiмi мы сутыкалiся ў сваёй працы. Безумоўна, як толькi мы пачалi выкарыстоўваць праменнi, значна лягчэй стала праводзiць эксперыменты на далёкай адлегласцi, бо дзякуючы праменням мы атрымалi магчымасць падхоплiваць целы, манiпуляваць iмi i нават пераносiць з аднаго месца ў другое. Аднак людзi - iстоты вельмi маленькiя, кволыя, i выпрабаванне на iх праменняў - справа грубая i жорсткая. Таму спачатку некаторыя людзi гiнўлi ў час эксперыментаў. Спатрэбiлiся звышдакладныя выпрамяняльныя прылады, каб дасягаць аб'екта назiрання i абыходзiцца з iм з патрэбнай асцярожнасцю. У прыватнасцi, калi мы пачалi пераносiць людзей з аднаго месца ў другое, то спачатку не ўлiчвалi супрацiўлення гэтых iстот. Мы пераносiлi iх занадта хутка праз паветраныя слаi, якiмi акружана Зямля, i людзi задыхалiся. Мы былi вымушаныя стварыць такую ўстаноўку, усярэдзiне якой шкодныя эфекты ад хуткасцi перамяшчэння не ўспрымалiся. Праводзячы доследы па разразанню i пераносу людскiх гнёздаў, мы спачатку не ўлiчвалi канструкцыi будынкаў. I толькi ў ходзе эксперыментаў навучылiся ўтрымлiваць iх, выкарыстоўваючы моцны пучок праменняў.

Чытач знойдзе тут геаграфiчную карту той часткi зямной паверхнi, дзе мы правялi найбольш iстотныя эксперыменты. Просiм звярнуць увагу на два вялiкiя чалавечыя мурашнiкi, якiя мы назвалi: Хаатычны i Строгi. Гэтыя назвы потым былi прыняты ўсiмi астрасацыёлагамi. А мы, даючы iх, кiравалiся тым, што гэтыя мурашнiкi вельмi адрознiваюцца памiж сабой: адзiн здзiўляе строгасцю свайго плана, другi ўяўляе сабой нейкае складанае перапляценне крывых вулачак. Хаатычны i Строгi мурашнiкi аддзелены адзiн ад аднаго нейкай блiскучай лiнiяй. Мы мяркуем, што гэта мора. Самы вялiкi мурашнiк на Зямлi - Геаметрычны. Ён яшчэ больш правiльны, чым Строгi. Ад першых двух Геаметрычны аддзелены значнай блiскучай паверхняй.

ПЕРШЫЯ ДОСЛЕДЫ

Якi пункт Зямлi выбраць для эксперыментаў? Як умяшацца ў жыццё гэтых iстот, каб атрымаць ад iх неабходныя рэакцыi? Прызнаюся, я страшэнна хваляваўся, калi ўпершыню ўзяў даволi моцны апарат i пачаў рыхтавацца да эксперыментаў на Зямлi. Са мною былi мае чатыры вучнi, якiя хвалявалiся не менш, чым я. Адзiн за адным мы пачалi разглядаць праз ультратэлемiкраскоп чароўныя малюсенькiя пейзажы. Мы накiравалi наш апарат на Хаатычны мурашнiк. Знайшлi там даволi адкрытае месца, каб лепш прасачыць, што будзе пасля. Маленькiя дрэўцы паблiсквалi ад веснавога сонца, i мы бачылi,як многiя iстоты злiвалiся ў натоўп. Пасярод натоўпу, чамусьцi асобна ад астатнiх, была толькi адна асоба. Спачатку мы хацелi разгадаць гэту гульню, але гэта нам не ўдалося. Тады мы вырашылi выкарыстаць праменнi. Эфект быў ашаламляльны. У зямлi ўтварылася яма; некалькi iстот засыпала зямлёй; i адразу ж iстоты зрабiлiся надзiва актыўныя. Сапраўды, можна было падумаць, што яны арганiзуюцца даволi разумна. Адны ратавалi засыпаных, другiя пабеглi па падмогу. Даволi хутка ўсе пашкоджаннi былi лiквiдаваны. Пасля мы вырашылi выкарыстоўваць нашы праменнi ў менш населеных пунктах, каб не ставiць у небяспеку гэтых iстот. Мы навучылiся змяншаць магутнасць праменняў i пачалi працаваць больш асцярожна. I толькi калi ўпэўнiлiся ў нашай методыцы, мы вырашылi пачаць першую серыю эксперыментаў.

Маёй першай мэтай было праверыць, цi знойдзе дарогу назад адна з зямных iстот, калi яе ўзяць i перанесцi з роднага мурашнiка зусiм у iншае месца. Напачатку, як я ўжо адзначыў, мы сутыкнулiся з велiзарнымi цяжкасцямi.